The Belgian Gay Pride - Brussels 2019

Op 17 juni is het 50 jaar geleden dat in 1969 de New Yorkse politie The StoneWall Inn, een populaire bar voor homo’s, travestieten en prostitués in New York binnenviel. Wat officieel een routineuze controle was op dranklicenties en hygiëne zoals dat in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw courant was (ook in Europa), was slechts een voorwendsel om een lijst aan te leggen van wie homoseksueel was. Klanten zonder papieren, travestieten of mannen die seks met elkaar hadden in de toiletten, werden die avond administratief aangehouden. Deze aanhoudende controles, met de bedoeling een hele gemeenschap te breken, hitsten de gemoederen op; mannen en vrouwen voelden zich aangevallen voor de verkeerde redenen en vormden één blok tegen het politieapparaat.

Acht politiemannen vielen die avond de bar binnen. In het begin verliep alles volgens de regels van het boekje : controle op hygiëne, alcoholverbod, identiteitscontrole van de klanten. Mensen die in regel waren, werden naar buiten geleid, terwijl de politie klanten die niet in orde waren vasthield totdat versterking met een combi zou komen. Maar deze keer verliep het anders : éénmaal de klanten die gecontroleerd waren naar buiten werden geleid, bleven zij voor de bar staan. Telkens iemand werd vrijgelaten, werd deze onder luid applaus en gefluit vrolijk verwelkomd. Wanneer tenslotte de politieversterking aankwam en de gearresteerden in de combi werden geleid, keerde het tij. De vrolijke houding van de mensen die buiten stonden, bijgestaan door homo’s en lesbiennes, veranderde radicaal in agressiviteit. De rellen waren begonnen. De agenten werden bekogeld met flessen en stenen en moesten uiteindelijk in de bar schuil houden. Die nacht werden 13 arrestaties uitgevoerd maar de Gay Power was geboren.

De roots van onze Westerse Gay Pride – en evenzeer van de TransPride, de lesbiennedag of pakweg de MeToo beweging en zeer zeker van de hele aidsbeweging in de jaren 80 en 90 van vorige eeuw – ligt in deze rellen. Zo vindt in iedere grootstad ter wereld in de zomermaanden wel een Pride plaats. In Brussel gaat dit jaar op zaterdag 18 mei in de straten van de hoofdstad de Belgian Gay Pride van start en opent België daarmee opnieuw als eerste de deuren van diversiteit.

Maar schijn bedriegt. Waarom zijn holebi’s vandaag opnieuw onzichtbaar? Waarom word ik niet au sérieux genomen wanneer ik met een lief naar huis kom? Waarom wordt er een ongemakkelijke sfeer gecreëerd op de werkvloer wanneer ik niet met het klassieke huisje-tuintje-kindje barbecue verhaal afkom? En waarom gaat iedereen ervan uit dat ik met iemand van het andere geslacht naar het schoolfeest ga? Holebi’s zijn onzichtbaar, niet omdat ze numeriek in de minderheid zijn maar omdat een maatschappij geijkt op het gedrag en de waarheden van de blanke heteroman dicteert dat holebi’s een minoriteit zijn. Aan het benoemen van een minderheid hangt een prijskaartje.

Heel wat mensenrechten zijn in onze Westerse beschavingen rechtgetrokken : huwelijk, adoptie… Er is een zekere acceptatie aan de oppervlakte maar alleen daar waar het dictaat van de blanke heteroman het zegt. Het groeiend plat extreem rechts (politiek) populisme dat onze contreien teistert, het macho gedrag van alfa mannetjes en vrouwen op de werkvloer of op de speelplaats, het wegkijken van of het verdoezelen van homo-affiniteit in de media, religies die als een dictaat de andere uitsluit, verwerpt, bespuwt, vervloekt en verstoot, gaybashing en een hele generatie Z die aan het ontmenselijken is, niet meer weet wat identiteit is en achter de schermen van de Smartphone naar antwoorden zoekt… Het uitvinden van heteroseksualiteit heeft veel schade aangericht in de levens van al wie anders is. Als 10-jarige was het gemakkelijker aan een leeftijdsgenoot te vragen : “Wil jij mijn vriendje zijn?” dan wanneer je pakweg 10 jaar later in het leven staat en dezelfde vraag stelt.

We zijn in onze maatschappij iets uit het oog verloren. Iets wat je kan voelen, wanneer je tot een minoriteit behoort. Je ziet het, elke dag, je hoort het, elke dag. En je leest het ook, elke dag. Alleen is het allemaal onzichtbaar. Je weet het en toch kan je het niet ontkennen. Iets wat je bent, is onzichtbaar. Of niet? Stel jezelf de vraag : kan ik vandaag mezelf zijn, als homo, als lesbienne, als anders zijnde, in pakweg Brussel, in Antwerpen, in Lebbeke, in La Louvière, of zelfs in Molenbeek of in Ukkel? En in Genk? Kortom : hoe draagt het systematisch stigmatiseren bij tot het vorm geven aan een minderheid en die daardoor getekend wordt door schaamte? Hoe wordt die schaamte van een minderheid door diezelfde groep omgezet tot een fierheid? En werkt tenslotte het uitschreeuwen van deze fierheid de eigen stigmatisatie niet in de hand om uiteindelijk terug in die kast te moeten gaan? Is het een maatschappij die ons in die kast wil houden? Zijn we van de kast naar de etalage en terug naar de kast aan het gaan? En wat en wie zit er nu écht in die kast? Wanneer je tot een minderheid hoort, wordt jezelf zijn streng beoordeeld en moet je voldoen aan normatieve codes en gedrag. Je wordt verwacht je te gedragen naar de maatstaven die diezelfde hetero gecentreerde maatschappij als gangbare realiteit hanteert. Voor een allochtoon is dat kansarm zijn, voor een Waal is dat luiheid, voor een holebi is dat een feest/drug/seks beest zijn. Ergo alle allochtonen zijn kansarm, alle Walen lui en holebi’s zware party beesten. Het zou je maar overkomen een Waalse lesbienne te zijn van Marokkaanse afkomst.

De tijden van Will Ferdy liggen lang achter ons. Xavier Taveirne heeft in “Voor de mannen” een parel van een document geleverd over de evolutie van holebi zijn in België. We begrijpen al snel dat de Will Ferdy’s van Vlaanderen zichzelf acceptabel hebben gemaakt door hun artiest zijn. Zou Will Ferdy gewerkt hebben als verkoper in een warenhuis, dan was hij in de kringen van collega’s een persiflage van mister Humphries in de Britse komedie “Are You Being Served?”. Zolang er te lachen valt, is gay zijn immers aanvaardbaar. Zou Yasmine gewerkt hebben in een bedrijf of als leerkracht, ze zou haar identiteit achter haar moeten gelaten hebben. Een Willy, een Yasmine, en zoveel anderen hebben hun sociaal stigma in hun kunsten (maar evenzeer in sociale “gay” ruimtes zoals radio, TV, cultuur theater, film…) gelegd. Van daaruit hebben ze in vrijheid kunnen leven. De schaamte die ook zij ondergaan hebben, hebben ze weten te transformeren in fierheid. Maar voor iedere homo en voor iedere lesbienne duurt die overheersende schaamte, het moeten leven in angst om liefde in het openbaar te tonen want voor je liefde kan je uitgescholden, zelfs vermoord worden, een leven lang. Die schaamte en die angst vindt niet plaats in ruimtes waar holebi’s zijn. Dat is ook de functie van deze plaatsen, een veilige plek creëren waar je jezelf kan zijn.

Het is belangrijk om te weten wat die stigmatisatie inhoudt. En vooral ook wie deze stigmatisatie in handen houdt. Onze ongelijke structuren binnen de gebruikelijke orde van de maatschappij plaatsen bepaalde individuen in minderwaardige categorieën : vrouwen, holebi’s, allochtonen… Wanneer je tot één van deze categorieën behoort, wordt een specifieke verhouding tot de wereld geproduceerd. Het feit gestigmatiseerd, verworpen, tot zelfs vernederd te worden, produceert in het bewuste, het onbewuste maar evenzeer in het lichaam en in je hele levensparcours één van de meest sterkste aantasting : schaamte.

De perverse effecten hiervan vind je terug in bepaalde geproduceerde en geijkte discours of, zoals ik hierboven al vermeldde, in de onzichtbaarheid van plekken als media, werk, school. Op het moment dat een individu in een bepaalde categorie effectief wordt benoemd, is ook de weg open voor het gebruik van scheldwoorden.

Scheldwoorden voor homo’s kent iedereen maar wat we niet beseffen is dat het woord “homo” – uitgesproken door een hetero - zelf een scheldwoord geworden is. Door scheldwoorden te gebruiken, maak je als overheersende meerderheid duidelijk aan bepaalde individuen tot welke categorie ze behoren en hoe verachtelijk ze wel niet zijn. Voor degene die het scheldwoord uitspreekt, geldt maar één waarheid. De zijne (of de hare). Wanneer een hetero iemand uitscheldt voor of zelfs maar vernoemd als homo, creëert zich zijn of haar alfarealiteit. Onze homo in het voorbeeld wordt geassocieerd met al het negatieve dat de meeste mensen hebben van homo’s (en dat laat ik aan u als lezer aan uw verbeelding over), wordt als minderheid beschouwd (dus niet louter numeriek) en dat heeft een enorme impact op onze homoman (en ook vrouw), zijn gezondheid en zijn psyche. Hij moet als het ware een hele “waarheid” (die gefantaseerd is) met alle mogelijke psychologische tot zelfs fysische eigenschappen van wat de dominante in de maatschappij over homo-zijn denkt, op zijn schouders dragen louter door de uitspraak van de persoon die het woord “homo” als scheldwoord tegen hem of haar gebruikt heeft.

Een scheldwoord, net zoals racisme, beheerst het lichaam en het bestaan van het geviseerde individu en graveert al wat een scheldwoord maar kan bevatten, betekenen of vertegenwoordigen diep in iemands bestaan en identiteit. Het tast je hele zijn aan. Het gevaar bestaat dat men een homo, een allochtoon enz als verantwoordelijk gaat aanduiden voor al wat een persoon die tot dezelfde categorie behoort, doet, al dan niet gefantaseerd. Denk ook aan welke voorwaarden hij of zij moet doen in onze maatschappij.

Niet iedereen is een Will Ferdy of een Yasmine. We duiken niet allemaal onder in het artistieke. Wanneer we kijken wat schaamte bij iemand teweeg kan brengen, hoe kunnen holebi’s zichzelf, vanuit verstoting en vernedering dat hun gevormd heeft, heruitvinden? Moeten holebi’s terug naar die kast en wie beslist over wie in die kast moet blijven en wie in de etalage mag staan? Zou Madonna Madame X kunnen zijn op kantoor, aan de kassa of als leerkracht?

De visie van de Belgian Gay Pride is dat zij “proactief mensen en organisaties met elkaar in contact brengen”. Op de website staat dat “The Pride ook een diversiteitsfeest is waartoe minstens éénmaal per jaar de publieke ruimte wordt ingenomen om er een veilige plaats te bieden aan iedereen die zichzelf wil tonen zoals die/hij/zij is, met al hun/haar/zijn eigenheden”. Juist daarom is het een gemiste kans om het parcours weer door het centrum van Brussel te organiseren, terwijl het kanaal oversteken zou getuigen van verbintenis en het doorbreken van het heteroseksisme dat alom aanwezig is in het centrum van Brussel door buitensporige gentrificatie; het stadscentrum is eigendom van enkele rijke burgers en kapitaalkrachtige aandeelhouders, we hebben een overvloed aan kledingwinkels met dubieuze werkomstandigheden in hun fabrieken, kennen een plaag van nachtwinkels en kebabzaken en de disneyficatie is niet meer te stoppen. Zelfs vrouwen hebben geen recht op openbare publieke toiletten. De StoneWall rellen in memoriam, zou het juist een sterk signaal zijn van de hele holebi gemeenschap dit bastion te doorbreken en te gaan paraderen en tongzoenen in Ukkel, in Molenbeek, in Woluwe en radicaal de rug te keren naar een organisatie die  diversiteit en mensen verbinden door de bril van de blanke heteroman. Het zou een nog sterker signaal zijn om het commerciële van The Pride te doorbreken en niet te vergeten waarvoor we al 50 jaar op straat en uit de kast komen en een echt statement maken.

In België zijn de kleuren van de regenboog ook de kleuren van alle gemeenschappen, niet enkel van een rijke blanke elite die één keer per jaar de deuren van die kast opengooit. We proberen zo goed mogelijk met elkaar samen te leven, ondanks de maatschappelijke gebeurtenissen die ons dikwijls uitdagen. Maar we moeten ook onze eigen muren doorbreken. We moeten herkennen dat we als holebi, louter bestaan in de visie van de heteronormativiteit en gemodelleerd, gekneed worden door de platte commerce van enkele evenementen. We moeten de media, de straat, de werkvloer en de speelplaats opnieuw veroveren. Er ook een tong gaan draaien. We moeten de publieke ruimte zélf opnieuw inpalmen zoals we dat 50 jaar geleden ook gedaan hebben.

Daar ligt de essentie van een Gay Pride. Pas dan kan ik onderschrijven wat in mooie woorden blinkt op de website van The Belgian Pride. Anders is het terug naar af, terug de kast in en hebben we toegegeven aan de dominantie van de norm en de vereisten van een heteronormatieve maatschappij.